Lo Joan-Pèire

Lo Joan-Pèire

dimanche 31 octobre 2010

LOS NENETS

LOS NENETS, PÒBLE D’ELEVAIRES DE RĒNS

-Aqueste tèxt ven d’un article legit dins una revista fòrça intellectuala nomada : Questions de femnas…Aquò es tot un programa e coma aviái de temps per legir als comuns (lo sol endrech ont pòdi soscar en patz totala entre ieu), trapèri qualques punts interessants. Decidèri doncas de partejar aquò amb los legeires qu’an lo coratge de me plan voler legir. Aquò foguèt lo portisson, la tortura comença ara…

-Un jorn de 2001, una femna del nom d’ Astrid Wendlandt, jornalista, rescontra en Siberia per talastre al pè de l’Oral polari, un òme sus un carràs trainat per cinc rèns. Lo Paire Nadal? Non, nècis que sètz, un Nenets (vos deconselhi vertadièrament de far de jòcs de mots amb aqueste mot! Avètz passat l’edat,non ?), ombre venguda del fons del temps…Suspens…Realizèt alara qu’aqueste mond magic dels pòbles del Nòrd Grand èra encara viu. Decidèt doncas de s’interessar de mai prèp e d’anar viure qualques temps amb eles (per far sa polida e escriure un libre). Es estranh perque anèt veire aqueste pòble sonque l’estiu (cal dire que la Siberia per una occidentala !!!) e sa suspresa primièra foguèt de constatar qu’aqueste pòble viviá dins un environament fòrça ostil (A bon en Siberia !!!). Quora arrivèt sa tòca èra pas de menar una enquèsta sociologica () mas de viure lor quotidian e de se far acceptar. Deguèt far sas pròvas e mostrar qu’èra una trabalharitz. Doncas aprenguèt a talhar la fusta, tanar las pèls, cóser los vestits…E bé quina aventura !!!

Si que non los Nenets son la minoritat autoctòna la mai nombrosa de l’Artic rus. Son prèp de 43000, que mai d’un tèrç nomadisa encara dins la tondra e vivon de l’abariment de rèns o de la pesca. L’animal (es pas Astrid) lor balha de vestits, de la noiridura e un teulat: lo tchoum (non, ai pas cap de mocador!). Aquesta tenda conica facha de tela de rèn pausada sus de pèrgas farga un illòt plantat al mitan d’aquela tèrras grandas (qu’es polit ¡!!). Un tchoum pòt conténer una dotzenat de personas. L’estiu los rèns migran cap a la mar per fugir la calor (es a dire que la calor de Siberia…) e los moissals e trapar de pasturals fresques. L’ivèrn, caminan cap al Sud per s’aparar del freg e dels blizzards (pas tròp colhons los rèns). Aquestes nomadas parlan lo nenets (e pas l’anglés; quina vergonha!), una lenga orala-altaïca, e son demest los darrièrs autoctòns a aver preservar lor lenga. Mas un fum parlan lo rus, çò que permèt a la nòstra Astrid de poder comunicar…Per eles la nocion de valor de proprietat a la mòda occidentala fa pas cap partit del  lor biais de fonccionar.
Passi un passatge (un passatge se passa totjorn) vertadièrament cagant e nos trapam un pauc mai luènh…
Los Nenets serián los melhors  elevaires de rèns del mond. Sabon parlar a la bèstias e las menar (an vist lo film del tipe que parla a las aurelhas dels cavals o qué ?). Subreviure es un esplech de cada jorn que cal afrontar las atacs de cans salvatjes, los carràs petats e las nafraduras del freg (coneisson pas la crèma NIVÈL. A?). Segon la lor tradicion, se cal trapar una femna d’una autra contrada per portar de la sang nòva e far de mainats polits. Los maridatges son adobats pels parents. Los òmes mostran pas fòrça lor emocion ditz Astrid (ieu pensi que n’an pas). Vòlon subretot trapar una femna que trabalha (existís aquò?), abila e fargar una familha. Per eles, l’amor ven aprèp (e encara…). Aquelas darrièras annadas, l’exòde de las femnas cap a las vilas metèt en perilh la subrevida del pòble (A, aquestas femnas…). La fauta a una vida fòrça regda e al mond modèrn que lor para la man. Alara los òmes se viran cap a l’alcoòl (Aquó me fa pensar a quicòm, pas a vosautres?). Ne venon a vendre lors bèstias per se’n procurar (Alara que poirian vendre las femnas…). A ne creire Astrid (comença de nos far cagar aquesta!!!!!), l’expression “Polida coma una Nenets” deuriá èsser escricha dins lo marbre (Quin marbre?). Astrid contunha de parlar: abans de reculhir lors confidéncias, deguèri daissar lo silenci s’instalar, metre al cabinet mas questions de jornalista! Aicí, un fum de causas se dison amb los uèlhs dins un silenci religiós que marca lo respièch (?????).Visquèri de moments d’intimitat ont aquestas  femnas m’ an exprimit lors espèrs e lors crentas cap a l’avenidor. De crentas que se cristallizan a l’entorn de la societat russa Gazprom (1) coneguda per l’extraccion, lo tractament e lo transpòrt de gas natural. D’efièch, los Nenets vivon sul mai grand jaç del mond (an vertadièrament pas d’astre…). Lo pòble redota que a forar los jos-sòls de la tondrà, Gazprom torne menar a la susfàcia d’espòras d’antrax. Mai coneguda jos lo nom de malautiá del carbon, aqueste bactèri pòt tuar en qualques jorns e se consèrva mai de cent ans dins lo sòl gelat (ai perdut l’enveja de rire…). Malgrat las dificultats , los Nenets vòlon pas daissar lor biais de viure singular. Atal, despuèi mantun generacion, los òmes se trachan dels rèns e las femnas elèvan los mainats, tanan las pèls e fan la cosina. Utilizan tanben l’evòri de las defensas de mamots per far d’amulets e d’esculturas. Demòran lo pilar sus lo qual los òmes s’apièjan per subreviure dins la tondrà.
Paradòxa: se la femna ten la familha, demòra, dins la tradicion, sorga de pecat (vaquí Eva que torna!!!). D’aquesta doctrina resulta una seria de règlas que pareisson estranhas per una Occidentala. Atal, la femna pòt pas encambar d’objèctes (que vòlon dire…), ni far lo torn d’una tenda o, emai, se sarrar d’un carràs sacrat! Atal meteis, s’a sos afars, deu dormir dins un endrech isolat de la tenda familhala. Pels autoctòns, la partida bassa de la femna es bruta (çaquelà es plan util per far de nenets, non?).
Es amb aquesta question intellectuala que s’acaba mon article. Soi decebut que, fin finala, aprenguèri pas grand causa suls Nenets ! Es mai que mai una « nénette » occidentala que parla a las « nénettes » occidentalas. Me diretz : « Vai veire sus inter-nenet e traparàs d’entresenhas ! ». I anèri. E quora ai picat “nenet”, soi tombat sus aquò: Nanet Ièr, rei de França e Princessa Carla Bruneneta !!!
M’en bati, vau veire ma neneta a ieu...

(1) GAZPROM= Vos conselhi de vos entresenhar sus aquesta multinacionala que tala Total e autras fan de beneficis gigantàsses e son a roïnar lo mond nòstre…

dimanche 24 octobre 2010

PERQUE M’AN PAS DIT (paraulas : A.Martini).

PERQUE M’AN PAS DIT (paraulas : A.Martini).


Coma a totes los ases
L’escòla m’escampèt
Coma a totes los ases
M’an pas res aprés
M’an parlat de la fac
Qu’un blòg seriá fargat :
Ai pas res comprés...Pares...Pares...

Mas perqué, perqué
M’an pas dit a la fac
Qu’i viviá lo Drac ?

Nos contava la Melania
Aquel grand Rei Internet
Mas ieu pro ne sabiá
N’èri pas que son esclauvet
Trapavi pas cap de temps
E voliái pas la misèria
Lo rei es pas que de vent…

Mas perqué, perqué
M’an pas dit a la fac
Qu’i viviá lo Drac ?

E quand serai mai sabent
Engolirai aquel vent
Serai un bon tecnician
D’el Rei farai un can
Melania de sas mans
D’aplaudiments balharà
Al tuaire del Rei pèc
E per ieu pas pus de det...